Prostaatkanker en dan?
Jaarlijks krijgen ongeveer 9500 mannen de diagnose prostaatkanker. Door verdere vergrijzing, meer bekendheid van de ziekte en vroege diagnose verwacht het Centraal Bureau voor Statistiek dat dat er in 2015 ongeveer 15.500 zullen zijn. Binnen Noordwest Ziekenhuisgroep hebben de afdelingen urologie alle toponcologische behandelingen in huis. Toch is het kiezen van de beste behandeling niet eenvoudig menen urologen Katja Nelemans en Ton Roeleveld.
 

Katja Nelemans is uroloog in Noordwest, zij weet dat de huisartsen slechts een klein deel van het totaal aantal mannen met prostaatkanker naar haar verwijst. “Het merendeel van mannen met prostaatkanker heeft geen klachten. Toch krijgen heel veel mannen -als ze maar oud genoeg worden- uiteindelijk prostaatkanker. Het gaat bij hen meestal om de langzaam groeiende vorm, de zogeheten niet significante kankers. Daarmee kun je heel oud worden zonder dat je er last van krijgt.”

Verhoogd PSA
Uroloog Nelemans vindt het belangrijk dat de mannen met kankers die wel problemen geven op tijd worden ontdekt. “Dat is nog niet zo eenvoudig. Zij komen via de huisarts binnen met een verhoogd Prostaat Specifiek Antigeen (PSA)-waarde of plasklachten. Dit PSA-eiwit wordt in zowel gezond als ziek klierweefsel van de prostaat gemaakt. Daarom combineert de huisarts de PSA-test met een inwendig onderzoek, het rectaal toucher. Ligt de waarde van de PSA boven de vier en voelt de prostaat verhard aan dan kan het om prostaatkanker gaan. Het kan, want een verhoogd PSA kan ook een infectie of een ‘gewone’ vergroting van de prostaat betekenen. Maar het is wel een vingerwijzing. Een bezoek aan de uroloog is de volgende stap.”

Inschatten 
Nelemans: “Tijdens het bezoek op de polikliniek doen we opnieuw rectaal onderzoek, maken we een echo en halen een stukje weefsel uit de prostaat. Dat klinkt pijnlijk, maar het valt de meeste mannen mee. Op indicatie kijken we met een MRI-scan, een CT-scan en een botscan of er uitzaaiingen zijn en of de tumor buiten de prostaat groeit. Binnen een week kunnen we inschatten wat het stadium van de prostaatkanker is. Dat stadium bepaalt de behandelingsmogelijkheden. In het multidisciplinair overleg (MDO) bespreken we met een uroloog, radioloog, patholoog, radiotherapeut en internist oncoloog wat -medisch gezien- het beste advies is. Voor patiënten is het een rustig idee dat we goed samenwerken en zij voor controles zowel in Alkmaar als Den Helder terecht kunnen.”

In een gesprek
Omdat het kiezen van de beste behandeling voor een groot deel van de patiënt afhangt, bespreekt de uroloog de voor- en nadelen van de verschillende behandelingen met de patiënt. Uroloog Ton Roeleveld: “De uiteindelijke beslissing is aan de patiënt zelf. Groeit de tumor alleen in de prostaat, dan zijn bestralen, het weghalen van de prostaat of inwendige bestraling opties. Sinds een jaar of drie is de verwijdering van de prostaat via een kijkoperatie in Noordwest ook mogelijk. Hoewel de patiënt na deze operatie binnen enkele dagen naar huis mag omdat de wondjes klein zijn, blijft het effect van de operatie ingrijpend. Want hoe goed de operatie ook slaagt er is een kans dat de patiënt er erectieproblemen of licht urineverlies aan overhoudt. Bij de keuze zijn zaken als kwaliteit van leven, biologische leeftijd en de wens van de man zelf bepalend.”

Minder belast
Uroloog Roeleveld: “Overigens is ook het uitwendig bestralen van de prostaat een optie. Meestal wordt deze behandeling gecombineerd met een periode van hormonale therapie. Radiotherapie gebeurt hier al jaren met behulp van implantatie van goudmarkers. Dat levert een bijzonder nauwkeurige bestraling van de prostaat op. Het nabij gelegen blaas- en darmweefsel wordt nauwelijks belast. In totaal komt de patiënt hiervoor 37 keer. Ook dat is ingrijpend. Helaas is het nu nog onmogelijk om in minder sessies hetzelfde effect te bereiken. Per keer geldt namelijk een maximaal verantwoorde dosis. Na de bestraling blijven de goudmarkers gewoon zitten. Daar merkt de patiënt niets van.”

Van binnenuit
Behalve uitwendige bestraling biedt Noordwest al zo’n tien jaar een inwendige bestralingstherapie. Uroloog Roeleveld: “Voor deze brachytherapie komen ook patiënten uit Beverwijk, Den Helder en Hoorn bij ons. Brachytherapie is geschikt bij een weinig agressieve kanker die beperkt is tot de prostaat. Verder mag de prostaat niet te groot zijn. De brachytherapie doen we samen met de radiotherapeuten. Het komt er op neer dat we een soort minuscule radioactieve zaadjes bij de tumor in de prostaat brengen. De patiënt kan de volgende dag alweer naar huis. De radioactieve zaadjes verliezen geleidelijk hun kracht. En omdat de prostaat blijft zitten, heeft deze therapie weinig bijwerkingen.”

Volgen
Zoals de urologen al aangeven is vooral het kiezen van een behandeling complex. Roeleveld: “Soms is behandelen niet de beste optie. Is iemand al wat ouder en heeft hij weinig last dan kan ook het volgen van de ziekte een manier zijn. Met controle van de PSA-waarden en af een toe een biopt, kun je de ziekte goed in de gaten houden. Dat vraagt wel een zekere rust en vertrouwen. Niet iedereen kan dat opbrengen.”

Meer weten?
Zodra de diagnose prostaatkanker is gesteld, proberen de afdelingen urologie in Noordwest zoveel mogelijk onzekerheid weg te nemen. Naast de specialisten zijn er casemanager of oncologisch verpleegkundigen voor het beantwoorden van vragen over de behandelingen, het verloop van de behandeling en het vervolg. Meer weten? Neem contact op met de polikliniek urologie.