Winnaars Pieter van Foreest wetenschapsprijzen bekend

Een PET-scan brengt uitzaaiingen bij prostaatkanker beter in beeld dan een MRI of een CT-scan. En bij gebruik van een PET-scan kan na toediening van de radioactieve stof het beste twee uur worden gewacht voor de scan wordt gemaakt. Dit leidt tot een gerichtere behandeling van deze patiëntengroep, concludeert nucleair geneeskundige Maurits Wondergem van Noordwest Ziekenhuisgroep.  

Per jaar krijgen in Nederland meer dan tienduizend mannen de diagnose prostaatkanker. Om te zien of er uitzaaiingen zijn, worden beeldvormende technieken zoals CT, MRI en PET-scan ingezet. Wondergem: 'De PET-scan is over het algemeen het meest geschikt voor het aantonen van uitzaaiingen: je ziet er meer op. Maak je alleen een CT-scan of MRI, dan mis je in zo'n 45 procent van de gevallen metastasen (uitzaaiingen) in de lymfeklieren of het bot.'

PSMA-molecuul
Voor een PET-scan is een licht radioactieve stof (zoals fluor) nodig die afwijkingen doet oplichten. Deze zogeheten tracer krijgt de patiënt via een zoutoplossing in de bloedbaan ingespoten. Voor veel kankertypen wordt daarbij glucose gebruikt, maar voor prostaatkankeronderzoek is dat niet geschikt. 'Wij gebruiken het zogeheten PSMA-molecuul dat we hechten aan de fluor', vertelt Wondergem. 'In Nederland was Noordwest daarmee de eerste en wereldwijd ongeveer vijfde.'

Gerichter behandelen
Omdat radioactieve stoffen een vervaltijd hebben, was timing belangrijk. 'In eerste instantie wachtten we een uur voor we gingen scannen. De tracer moet eerst zijn weg door het lichaam vinden. Maar bij 39 procent van de patiënten zien we na 120 minuten méér afwijkingen dan na 60 minuten. Bij negen procent leidt dit tot een andere behandeling. Met een relatief kleine ingreep – je wacht gewoon langer – kunnen we mensen nu dus gerichter behandelen. Er is een grotere kans op genezing terwijl we onnodige behandelingen met daarmee gepaard gaande bijwerkingen voorkomen. Vervolgonderzoek moet aantonen wat de precieze waarde van de PET-scan op de behandeling is.'

Eigen cyclotron
De toepassing was mogelijk dankzij het feit dat Noordwest Ziekenhuisgroep over een eigen cyclotron beschikt voor de productie van de juiste stoffen. De tracer met PSMA is inmiddels ook voor mensen buiten Alkmaar beschikbaar. De isotopen worden vanuit Noordwest getransporteerd naar ziekenhuizen in onder meer Hoorn, Utrecht, Leiderdorp, Gouda en Tilburg. Een PET-scan is wel meer belastend dan alleen een CT. Wondergem: 'De patiënt moet die 120 minuten in afzondering liggen en dan duurt de scan nog 25 minuten. Bovendien is een PET-scan duurder.'

Pieter van Foreest publicatieprijs
Nucleair geneeskundige Maurits Wondergem presenteerde zijn bevindingen half oktober op de jaarlijkse wetenschapsdag van Noordwest Ziekenhuisgroep. Hij won er de Pieter van Foreest publicatieprijs voor het beste wetenschappelijke artikel mee.


Nucleair geneeskundige Maurits Wondergem van Noordwest Ziekenhuisgroep, winnaar van de Pieter van Foreest publicatieprijs.
Foto: Nikki Natzijl

Aanmoedigingsprijs
De Pieter van Foreest aanmoedigingsprijs 2018 is toegekend aan arts-onderzoeker Lotte Terpstra. Zij onderzoekt of patiënten met een chronische progressieve longziekte baat hebben bij een dagelijkse verneveling met het antibioticum tobramycine.

Innovatieprijs
Het ROAST-team van Noordwest heeft de Pieter van Foreest innovatieprijs verdiend. De innovatieprijs komt in de plaats van de prijs voor de beste wetenschappelijke poster. Met de innovatieprijs wil de Wetenschappelijke Advies Raad (WAR) een vernieuwing in een bestaand proces, product of structuur belonen. Het kan zowel gaan om een medische of verpleegkundige innovatie als een sociale of duurzame innovatie.

De prijs ging naar het team dat vanuit Jong Noordwest de ROAST heeft geïntroduceerd. 'Een methode die je inzet als je bezig bent met een plan dat nog niet af is', licht teamlid Tanja van Kleef, praktijkopleider, toe. 'Je krijgt de kans om je plan in ontwikkeling tussentijds te toetsen bij een groep experts uit alle hoeken van het ziekenhuis. Dat is best spannend, want zij gaan het eerst 'afbranden'. Ze spuien de opmerkingen die je anders als projectlid niet te horen zou krijgen. Vervolgens wordt het plan door de groep experts weer opgebouwd. Er worden allemaal oplossing aangedragen om jouw plan verder te helpen. Je gaat dus met een zak vol ideeën en adviezen – en vaak ook nog concrete hulp – na twee uur de deur weer uit. De bonus van de ROAST is dat het mensen van verschillende afdelingen verbindt en dat iedereen een kans heeft om bij te dragen aan innovatie.'